‘Ouders voelen erkenning, kinderen voelen zich gezien’
Lex Heijster en
Ellie van der Vliet
Gezinscoaches
Gezinscoaches Lex en Ellie: ‘Jongeren krijgen steeds meer inspraak op de invulling van hun behandeling. Dat werd tijd. Maar óók de stem van ouders is veel te lang vergeten. Wij gaan weer met ze in gesprek. Met de ‘krachteninventarisatie’ zetten we het gezin als geheel weer in hun kracht.’
‘Alleen als je elkaar vertrouwt, kun je samen iets bereiken’
Tot rust komen
Ellie: ‘Ouders die hier komen met hun kind, zijn vaak heel erg moe. Vergis je niet: het is niet niks als je kind uit huis wordt geplaatst. Ouders hebben verdriet en pijn. Voor sommigen is het de zoveelste uithuisplaatsing. Ze zijn al bij zoveel instellingen geweest en steeds weer ging het mis.
Wij geven ouders eerst de ruimte om alles te verwerken. Om even tot rust te komen. Even stabiliseren, net als hun kind. Daarna gaan we luisteren naar hun verhaal: niet bij ons op locatie maar gewoon bij hen thuis. In hun eigen omgeving. Zo proberen we ouders te leren kennen en samen een band op te bouwen. Want alleen als je elkaar vertrouwt, kun je samen iets bereiken. Maar daar moet je wel tijd voor vrij maken en in investeren. Want vaak zijn ouders ‘hulpverlenersmoe’.’
Een positieve rol voor ouders
Lex: ‘In het verleden lag de focus altijd op wat er níet goed gaat met het kind of met de ouders. En natuurlijk gaan er dingen fout, anders zit de jongere hier niet. Daar hoef je je ogen niet voor te sluiten. Maar je maakt mij niet wijs dat er niet ook een heleboel wél goed gaat. Dat er nog liefde is bijvoorbeeld. Of dat het heus nog wel gezellig kan zijn als je met het gezin bij elkaar bent.
Ouders zijn dat vaak vergeten. Zoals ze ook vergeten zijn dat ze wel degelijk een positieve rol kunnen spelen in de behandeling van hun kind. Zíj zijn de ervaringsdeskundigen. Zij kennen hun kind het allerbeste. Dus als de rust enigszins is wedergekeerd, gaan we samen kijken waar hun kracht als ouders ligt. En hoe we die kunnen inzetten. Wij gaan niet beslissen óver de jongere of óver de ouders. We beslissen samen. En we betrekken de ouders van begin tot eind.’
Krachteninventarisatie: wat gaat er goed?
Ellie: ‘Een belangrijk moment is de ‘krachteninventarisatie’. We beginnen met een vragenlijst. We vragen ouders hoe het vroeger ging in het gezin, hoe het nu gaat en hoe ze de toekomst samen voor zich zien. Met betrekking tot de opvoeding bijvoorbeeld, of de veiligheid en leefbaarheid in het gezin. Zo krijgen wij een goed beeld van waar de knelpunten liggen. Maar we ontdekken ook op welke momenten het wél goed gaat in het gezin en wat er voor nodig is om daar naar terug te gaan.
De tweede stap is een presentatie. We vragen ouders of ze een manier kunnen verzinnen om de kracht van hun gezin te presenteren aan hun kind, de JIM, de mentor, de gedragswetenschapper, de jeugdbeschermer en de gezinscoaches. Dat kan door middel van een schilderij, een verhaal, een lied - als het maar iets vertelt over de jongere of het gezin. De jongere doet hetzelfde: ook die bereidt iets voor. Voor allebei is dat vaak hartstikke spannend. Maar het zijn voordrachten die niemand meer vergeet.’
‘Als de rust enigszins is wedergekeerd, gaan we samen kijken waar hun kracht als ouders ligt. En hoe we die kunnen inzetten’
‘Je bent een goeie jongen’
Lex: ‘Ik herinner me een presentatie van een moeder, die ons allemaal ontroerde. Het gezin had heftige tijden doorgemaakt: haar zoon had een half jaar daarvoor nog in de gevangenis gezeten. Maar hij zette bij ons al snel stappen vooruit. Na een paar maanden mocht hij zelfs verhuizen van de groep naar een studio hierboven: nog steeds gesloten maar met iets meer vrijheid. Zijn moeder presenteerde tijdens de krachtenpresentatie een fotocollage van hem, waarin ze liet zien waar het was misgegaan maar ook hoe het weer goed was gekomen.
De boodschap die ze eigenlijk gaf, was dat hij trots op zichzelf mocht zijn. Dat hij een goeie jongen is. En ze vertelde hoe trots zíj op hem was. Aan het einde was iedereen stil. Zelfs de gedragswetenschapper en jeugdbeschermer hadden tranen in hun ogen. Het was prachtig.
Dit is precies waarom ik hier ben komen werken, omdat ik heel erg geloof in familiesystemen. Begrijpelijk als een jongere tijdelijk uit huis moet, maar ons doel is dat hij of zij ook snel weer terug kan. En als dat echt niet kan: dan werken we wél verder aan het herstellen of in stand houden van de band tussen de jongere en de ouders. Die focus is er bij Horizon, ik mag daar een bijdrage aan leveren en daar ben ik heel blij om. Dit is dankbaar werk.’
‘Er is aandacht voor het positieve. De hardheid valt weg. De strijd maakt plaats voor menselijkheid en kwetsbaarheid’
‘Verwenavonden’ voor ouders
Ellie: ‘Een ander voorbeeld van hoe we ouders betrekken, zijn de ‘verwenavonden’ die we in december hebben georganiseerd. De feestdagen kunnen best confronterend zijn voor ouders als ze die niet in gezamenlijkheid kunnen vieren. We vonden daarom dat ze het verdienden om even in het zonnetje gezet te worden. De jongeren vonden het ook leuk om voor hun ouders en JIM’s te koken. Een aantal is de hele zondag bezig geweest om gerechten voor te bereiden en echt met iets leuks te komen, zoals een taart als toetje.
Het idee is simpel, maar als je zag wat het teweeg bracht... Dat jongeren en ouders gewoon weer eens gezellig met elkaar aan tafel zaten! Voor sommige gezinnen was dat al zo lang geleden. ‘Ik heb hem nog nooit zo ontspannen zien kletsen met zijn vader en moeder’, zei een pedagogisch medewerker over een van de jongeren.
De reden is eigenlijk heel eenvoudig: aandacht voor elkaar. Ouders voelen een stukje erkenning, kinderen voelen zich gezien. En dan zie je dus ineens de kracht van het gezin weer terug. En of het nou tijdens zo’n verwenavond is of tijdens de krachteninventarisatie, eigenlijk gebeurt er hetzelfde. Er is aandacht voor het positieve. De hardheid valt weg. De strijd maakt plaats voor menselijkheid en kwetsbaarheid. Er worden dingen gezegd die lang niet naar elkaar zijn uitgesproken. Je ziet weer de connectie tussen ouders en hun kind. Dat vind ik echt heel mooi. Dat hadden wij van tevoren ook niet bedacht, dat het zo goed zou uitpakken. Maar ik denk dat dat onze kracht is: dat we ouders weer in hun kracht zetten. En daarmee uiteindelijk het hele gezin.’