Anders denken over veiligheid
Danial Sharifi
Locatiemanager Antonius
‘Het begin was spannend. Een nieuwe, kleinschalige JeugdzorgPlus-locatie én een nieuwe, andere manier van behandelen: hoe zou dat uitpakken? Iedereen bekijkt de transitie vanuit zijn of haar eigen rol. Dat kan soms botsen. Maar de kunst is om elkaar in de gemeenschappelijkheid te vinden. Want we hebben elkáár nodig om van JouwZorg een succes van te maken.’
Jongeren ‘opsluiten’ werkt niet
‘Volgens mij zijn we het er allemaal over eens dat het opsluiten van jongeren averechts werkt. Natuurlijk: in geslotenheid waarborg je de fysieke veiligheid. Als je jongeren separeert, heb je minder snel alarmerende incidenten. En we zouden heel makkelijk een lijstje met regels kunnen volgen.
Maar het probleem is: met straf en dwang verander je jongeren niet. Niet echt. Gedwongen behandelen kan namelijk helemaal niet. Het zijn twee termen die haaks op elkaar staan. Je hebt de jongere nodig. Hij of zij moet willen. Durven meewerken. Dat kan niet als ze het gevoel hebben dat ze meteen gestraft worden als ze iets niet goed doen. Jongeren mogen fouten maken en hebben ruimte nodig om te leren. Pas dan voelen ze de intrinsieke motivatie om te veranderen.’
‘Wij willen jongeren letterlijk de ruimte geven om fouten te mogen maken en daarvan te leren; autonomie, daar draait het om.’
Een kleinschalige setting met een zachtere uitstraling
‘Daarom hebben we gekozen voor deze locatie. Een pand naast een woonwijk, in een bosrijke omgeving en langs de openbare weg. De uitstraling van het gebouw is anders dan anders. En dat doet iets met jongeren én hun ouders op het moment dat ze hier binnenkomen. Het is vriendelijk, brengt rust en ze hebben niet het gevoel dat ze opgesloten zitten. En ze zitten ook niet opgesloten: de slaapkamerdeuren zijn open, tenzij dat echt niet anders kan.
Vanuit de kamers kijk je uit over het bos. Die setting past perfect bij onze visie: wij willen jongeren letterlijk de ruimte geven om fouten te mogen maken en daarvan te leren; autonomie, daar draait het om. Als wij zeggen: ‘je mag niet weglopen’, verandert dat niets. Pas als jongeren zelf ervaren dat het geen zin heeft als ze weglopen, verandert er iets in hun denken en in hun gedrag.’
‘We proberen daarbinnen weliswaar zoveel mogelijk mee te bewegen en meer openheid en vrijheid te bieden, maar er zijn wel grenzen.’
En toch zijn er grenzen
‘Antonius is en blijft een JeugdzorgPlus-locatie. De jongeren die bij ons komen hebben een gesloten machtiging. We proberen daarbinnen weliswaar zoveel mogelijk mee te bewegen en meer openheid en vrijheid te bieden, maar er zijn wel grenzen. JeugdzorgPlus is niet voor niets de meest intensieve vorm van jeugdzorg.
Dus als een behandelaar de inschatting maakt dat een jongere niet naar buiten kan gaan omdat hij een gevaar is voor zichzelf of iemand anders, dan nemen we tijdelijke maatregelen. En weliswaar laten we de slaapkamerdeuren open als dat kan, maar met deursignalering houden medewerkers wél in de gaten wanneer de deuren opengaan.’
Wat is veiligheid?
‘Maar met fysieke veiligheidsmaatregelen alleen kom je er niet. Ik denk dat we met z’n allen anders moeten gaan nadenken over de term ‘veiligheid’. Want wat is veiligheid? Betekent veiligheid dat je honderd procent uitsluit dat er incidenten plaatsvinden of dat iemand boos wordt? Als je veiligheid zo ziet, dan kun je kinderen net zo goed blijven opsluiten tot hun achttiende. Dan heb je hun veiligheid gewaarborgd, maar verder niets bereikt. Dan geef je jongeren niet de kans om te leren en zelf te ontdekken waarom ze iets beter wel of niet kunnen doen.
Voor mij zit veiligheid óók in de relatie tussen jongere en hulpverlener. Veiligheid zit in vertrouwen, daar hebben we geen fysiek hek voor nodig. In dingen durven uitspreken naar elkaar. In samen beslissingen nemen in plaats van achter de rug van de jongere om. En ten slotte zit veiligheid in het samen delen van de verantwoordelijkheid. Je moet samen bereid zijn er iets van te maken en ook samen goede afspraken maken. Pas dan kan er echte verandering ontstaan.’